Zespół przewlekłego zmęczenia (ZPZ) to uciążliwa dolegliwość, której patogeneza jest bardzo niejasna. Szacuje się że na objawy ZPZ skarży się nawet do 70-90% chorych z aktywną sarkoidozą. ZPZ dotyka również części chorych, u których nastąpiła całkowita remisja, nawet po upływie wielu lat od jej wystąpienia.
Objawem cechującym ZPZ jest stałe lub nawracające uczucie zmęczenia, zarówno fizycznego, jak i psychicznego, które nie ustępuje po nocnym wypoczynku i może nasilać się pod wpływem aktywności fizycznej lub wysiłku umysłowego, występujące lub nawracające w okresie co najmniej 6-miesięcy.
Uczucie to znacząco wpływa na aktywność zawodową, społeczną i osobistą chorego, często jest tez przyczyną depresji.
Podstawowe kryteria ZPZ to:
- znaczne obniżenie aktywności chorego, w porównaniu z okresem przed wystąpieniem zmęczenia,
- złe samopoczucie po wysiłku fizycznym lub umysłowym, utrzymujące się przez ponad 24 godziny,
- problemy ze snem (zarówno z nadmierną sennością jak i bezsennością) oraz zmęczenie nie ustępujące po nocnym wypoczynku.
To są główne kryteria ZPZ, ale często towarzyszą im inne, pozornie niepowiązane objawy, takie jak:
- tkliwe lub bolesne węzły chłonne, zwłaszcza szyjne i pachowe,
- bóle mięśni i stawów, bez cech zapalenia i obrzęków,
- bóle głowy o charakterze innym niż bóle, które występowały przed zmęczeniem,
- zaburzenia pamięci,
- utrudnione logiczne myślenie,
- problemy z koncentracją,
- częste lub nawracające bóle gardła,
Objawy te można uznać za objawy ZPZ jeżeli występowały lub nawracały w okresie co najmniej 6 miesięcy i nie pojawiały się przed objawami zmęczenia.
Na poniższej stronie można wykonać test. Proszę uważnie przeczytać instrukcję!
Wynik powyżej 22 oznacza zmęczenie, wynik powyżej 35 oznacza ciężkie zmęczenie:
https://wasog.org/dynamic/media/78/documents/Questionairres/fas_pol_anon.html
Jako potencjalne czynniki wywołujące ZPZ u chorych na sarkoidozę wymienić można:
- upośledzoną czynność płuc i nadciśnienie płucne,
- lokalizacje pozapłucne sarkoidozy,
- w tym głównie sarkoidozę mięśni i neurosarkoidozę,
- zapalenie systemowe,
- czynniki psychologiczne i psychogenne, m.in. depresję,
- choroby współistniejące,
- leki,
- inne czynniki.
W badaniach i obserwacjach przeprowadzonych na chorych wykazano, że u osób leczonych sterydami oraz lekami cytostatycznymi (np. Methotrexat) może dochodzić do nasilenia objawów ZPZ.
Leczenie
Etiologia ZPZ jest wieloczynnikowa i nie jest do końca poznana, dlatego leczenie jest problematyczne.
Podejmowane są próby leczenia lekami stosowanymi w ADHD – Metylofenidat i Deksmetylofenidat
oraz lekami stosowanymi w leczeniu narkolepsji - Modafinilum albo Armodafinilum.
Dobre wyniki osiągnięto podczas próby badawczej przeprowadzonej w Holandii, gdzie poprawę zanotowano w grupie chorych u których stosowano terapię anty-TNF. Być może ta metoda będzie miała szersze zastosowanie w przyszłości.
PODSUMOWANIE
ZPZ stanowi problem u chorych na sarkoidozę.
Może występować u chorych będących w remisji.
Etiologia jest wieloczynnikowa i nie jest do końca poznana.
Jak dotąd nie ustalono optymalnego postępowania farmakologicznego.